OPED, nga: Florent Zeqaj
Shpesh themi me njëfarë ironie se “ a u rreziku bota në Kosovë” – por në vitin 1999, në zemër të Ballkanit, bota vërtet ishte në prag të një përplasjeje globale. Dhe Kosova ishte epiqendra e saj. Lufta që nisi për të shpëtuar një popull nga shfarosja, rrezikoi të shpërthente në diçka shumë më të madhe: një përplasje të drejtpërdrejtë mes NATO-s dhe Rusisë – që në gjuhën e thjeshtë do të thoshte fillimi i Luftës së Tretë Botërore.
Kush e kujton atë kohë, e di mirë se çfarë kishte ndodhur: spastrimi etnik në Kosovë kishte marrë përmasa tragjike. Shtëpi të djegura, gra të dhunuara, qindra mijëra të shpërngulur, mijëra të vrarë. NATO, e udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara, nisi një fushatë ajrore kundër regjimit të Millosheviqit. Ishte ndërhyrja e parë në histori pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së – sepse Rusia, aleate e Serbisë, e kishte bllokuar me veto.
Por momenti më i rrezikshëm erdhi pasi përfunduan bombardimet. Më 11 qershor 1999, trupat ruse, pa paralajmërim, hynë në Aeroportin e Prishtinës – dhe e morën nën kontroll, duke i paraprirë forcave të NATO-s. Ky veprim ishte më shumë se simbolik: ishte një provokim i qartë. Gjenerali amerikan Wesley Clark, komandant suprem i NATO-s, dha urdhër që trupat britanike të ndalonin rusët me çdo kusht. Por përgjigjja e gjeneralit britanik Mike Jackson ishte një nga frazat më historike të kohës sonë:
“Nuk do ta nis Luftën e Tretë Botërore për ty.”
Me këtë vendim, u shmang katastrofa. Jo për shkak të ndonjë marrëveshjeje të mëparshme, por falë maturisë, përmbajtjes dhe zgjuarsisë njerëzore në momentin më të tensionuar të pasluftës së ftohtë. Pas negociatash të gjata, u arrit marrëveshje që Rusia të jetë pjesë e KFOR-it, por pa kontroll të ndarë mbi territorin – çka do të kishte ndikuar drejt për drejt në të ardhmen e shtetësisë së Kosovës.
Ky episod, që shpesh anashkalohet në tekstet zyrtare, duhet të kujtohet si një moment i rrallë kur racionaliteti fitoi mbi arrogancën, dhe diplomacia mbi armët. Lufta e Tretë Botërore nuk ndodhi. Por ishte më afër se ç’mund të imagjinojmë.
Për ne shqiptarët, kjo nuk ishte thjesht një ngjarje ndërkombëtare – ishte çështje ekzistence.
Dhe shpëtimi nuk ishte vetëm nga bombat e NATO-s, por edhe nga maturia e disa njerëzve që e kuptuan se nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme, duke ndezur një zjarr global mbi një vend të vogël që kërkonte vetëm lirinë.
Shumëkush e mendon Kosovën si një vend i vogël në hartën globale. Por më 1999, një pistë në Aeroportin e Prishtinës u bë qendra e botës. Ky është një kujtim se çdo vend, çdo popull, ka rëndësi dhe peshë në momentet kyçe gjepolitikës e të historisë.
