Më 2 korrik 1990, në një ditë të nxehtë vere dhe në rrethana politike të jashtëzakonshme, delegatët shqiptarë të Kuvendit të Kosovës shpallën Deklaratën Kushtetuese që e ngrinte Kosovën si njësi të barabartë me republikat e tjera të ish-Jugosllavisë. Ky akt u botua në Gazetën Zyrtare të Kosovës dhe përbën gurthemelin juridik dhe politik të pavarësisë së Kosovës.
Deklarata u miratua në një kontekst represioni politik dhe institucional nga regjimi serb, i cili pas suprimimit të autonomisë së Kosovës më 1989, filloi një fushatë dhune dhe shkatërrimi të institucioneve shqiptare.
Në këtë atmosferë represive, me ndalim të mbledhjeve parlamentare dhe kërcënime direkte ndaj delegatëve, 114 deputetë shqiptarë gjetën mënyrën për t’u mbledhur në një ambient të improvizuar pranë ndërtesës së Kuvendit dhe shpallën vendimin historik.
Kjo deklaratë ishte akti i parë zyrtar që shënoi fillimin e krijimit të Republikës së Kosovës, e cila më pas do të formalizohej me Kushtetutën e Kaçanikut më 7 shtator 1990, e më vonë me Referendumin për Pavarësi në mars 1991. Përgjigja e Serbisë ishte e ashpër: ndërhyrje ushtarake, dhunë sistematike dhe një përpjekje për eliminimin e çdo autonomie shqiptare në Kosovë. Por vullneti i popullit dhe vendosmëria e liderëve politikë shqiptarë nuk u thyen.
Presidenti Ibrahim Rugova ishte figura kyçe që, përmes një strategjie të urtë dhe paqësore të rezistencës, ndërkombëtarizoi çështjen e Kosovës. Ai arriti të sigurojë mbështetje ndërkombëtare për të drejtën e Kosovës për vetëvendosje dhe e përmbushi premtimin ndaj popullit për një shtet të lirë dhe demokratik.
2 Korriku është një datë që mishëron guximin, vendosmërinë dhe vizionin politik të shqiptarëve të Kosovës. Ai ishte preludi i një rruge të gjatë dhe të mundimshme drejt lirisë. Pavarësia e shpallur më 17 shkurt 2008 është rezultat i asaj rruge, me 2 korrikun si gurthemeli themelor i saj.
Sot, kur Kosova është një shtet sovran, i njohur ndërkombëtarisht dhe me institucione demokratike funksionale, kujtojmë me nderim ata burra dhe gra që më 2 korrik 1990 ngritën zërin e një populli të shtypur, duke nisur rrugëtimin e pandalshëm të shtetformimit.
Lavdi përjetë këtij akti madhor dhe të gjithë atyre që me vizion, trimëri dhe sakrificë i dhanë dritë rrugës sonë drejt lirisë!
