Më 13 gusht, Franca, Gjermania, Italia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara lëshuan një deklaratë për shtyp me fjalë të forta duke i bërë thirrje Serbisë dhe Kosovës të rifillojnë dialogun e tyre të ndërmjetësuar nga BE-ja dhe të mos vendosin më pengesa në rrugën e normalizimit të marrëdhënieve të tyre.
Kuinti ishte specifik për këto pengesa: “Për Kosovën, kjo do të thotë të pezullojë tarifat e vendosura për Serbinë. Për Serbinë, kjo nënkupton pezullimin e fushatës kundër njohjes Kosovës.”
Deklarata thoshte që nëse Serbia dhe Kosova tregojnë një gatishmëri për kompromis, për të hequr ato pengesa dhe për të rifilluar diskutimet, atëherë Kuinti do të ishte “i gatshëm të rrisim rolin tonë në këtë proces duke mbështetur Përfaqësuesin e Lartë të BE-së, i cili ndërmjetëson bisedimet Kosovë- Serbi në Bruksel”.
Shumë mirë, por a nuk e kemi dëgjuar edhe më parë këtë?
Që kur dialogu mes dy vendeve ngeci pasi Serbia arriti të prishte kërkesën e Kosovës për anëtarësim në Interpol vjeshtën e kaluar dhe ish-kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj u hakmor menjëherë duke vendosur një tarifë 100 për qind për mallrat serbe, kemi dëgjuar vazhdimisht thirrje të ngjashme.
Megjithatë asnjëra palë nuk është tërhequr dhe akuzat e ndërsjella kanë vazhduar. Ministri i jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiç, në një intervistë për Pink TV, e kritikoi deklaratën e Kuintit si të paekuilibruar dhe në favor të Kosovës.
Ai pohoi se deklarata nuk thoshte asgjë në lidhje me gatishmërinë e vendeve të Kuintit për të ndaluar përpjekjet e tyre për lobim në favor të pavarësisë së Kosovës, si një quid pro quo që Serbia të ndalte sulmin e saj kundër njohjes së ish-krahinës së saj. Dhe ai tha që Serbia do të vazhdojë fushatën e saj kundër njohjes sepse ajo po funksionon dhe kjo po shkakton reagime nga komuniteti ndërkombëtar.
Për fat të keq, Daçiç ka treguar se është një njeri shkatërrues kur vjen puna për përmirësimin e marrëdhënieve me Kosovën; ai është një pjesë e madhe e problemit, jo zgjidhja.
Dhe Haradinaj ka rezultuar kokëfortë në lidhje me tarifën e cila nuk ka qenë e dobishme, por së fundmi ai dha dorëheqjen si kryeministër pasi u ftua për t’u marrë në pyetje si i dyshuar në gjykatën e re të krimeve të luftës në Hagë.
Megjithatë, Daçiç bëri disa komente interesante në atë intervistë në lidhje me mbështetjen e fortë për presidentin amerikan Trump në mesin e popullit serb: “Askush nuk qe aq i lumtur sa serbët kur panë Donald Trumpin të fitonte zgjedhjet presidenciale dhe të mundte Hillary Clinton, sepse serbët s’e durojnë dot Clintonin dhe Madeleine Albright.”
Bill Clinton dhe Madeleine Albright, sigurisht, drejtuan fushatën e bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë gjatë pranverës së 1999.
Kosova gjithashtu i vlerëson marrëdhëniet e saj me administratën Trump, siç kanë deklaruar vazhdimisht presidenti Hashim Thaçi dhe Haradinaj.
Kjo dinamikë sugjeron mundësinë e një qasjeje të guximshme dhe të re për normalizimin. Ndoshta ka ardhur koha që BE-ja të tërhiqet dhe të lërë SHBA-në të marrë një rol udhëheqës.
Pavarësisht përpjekjeve të saj më të mira, BE-ja nuk ka pasur sukses në rifillimin e dialogut, kështu që ndoshta ka ardhur koha për një rikalibrim rrënjësor.
Interesi i presidentit Trump lindi vjeshtën e kaluar kur ai u përfshi në diskutim duke i kërkuar të dyja palëve të përfitonin nga mundësia historike për të arritur një marrëveshje të qëndrueshme për normalizimin e marrëdhënieve mes tyre. Dhe ai gjithashtu u ofrua të ftonte presidentin Thaçi të Kosovës dhe Aleksandër Vuçiçin e Serbisë në një ceremoni në Shtëpinë e Bardhë nëse ata e realizonin me sukses këtë gjë.
Por nevojitet veprim më i guximshëm nga ana e SHBA-së, duke pasur parasysh mungesën e progresit të diplomacisë konvencionale, të udhëhequr nga BE-ja.
Duke pasur parasysh kredibilitetin e dukshëm të presidentit Trump me Kosovën dhe Serbinë, ai duhet të ndërhyjë në mënyrë të fortë dhe proaktive për të çuar përpara bisedimet, dhe ta bëjë këtë menjëherë pasi të mbahen zgjedhjet në Kosovë dhe të formohet një qeveri e re.
Unë propozoj që Presidenti Trump të thërrasë një samit që përfshin vendimmarrësit kryesorë nga të dy vendet, i cili të mbahet në Shtetet e Bashkuara, i ngjashëm me samitin e Camp David, të thirrur nga presidenti Jimmy Carter në vitin 1978.
Ai samit historik i Camp David dekada më parë solli një marrëveshje paqeje midis Egjiptit dhe Izraelit që ekziston edhe sot. Nëse Egjipti dhe Izraeli mundën të arrinin një marrëveshje të qëndrueshme pas armiqësive të tyre të armatosura dhe të gjata, atëherë ekziston arsye për të shpresuar që Serbia dhe Kosova mund të veprojnë njësoj, duke menduar që Shtetet e Bashkuara do të lujanë një rol të ngjashëm dhe do ta bëjnë këtë me vendosmëri.
Si parakusht, pasi të thirrej samiti, qeveria e re e Kosovës do të duhej të binte dakord të pezullojë tarifën e importit dhe Serbia do të duhej të binte dakord të pezullonte strategjinë kundër njohjes së Kosovës. Këto pezullime do të vazhdonin ndërsa negociatat për samitin janë në zhvillim e sipër.
Presidenti Trump atëherë mund të angazhohej personalisht me drejtorët ndërsa negociatat e përditshme do të zhvilloheshin nën drejtimin e Këshilltarit të Sigurisë Kombëtare John Bolton dhe Sekretarit të Shtetit Mike Pompeo.
Natyrisht që qëllimi do të ishte arritja e detajeve të një marrëveshjeje të qëndrueshme e cila njeh interesat legjitime të të dyja palëve. Dhe, nëse do të ishte e suksesshme, samiti do të përfundonte me një mbrëmje gala të lavdishme në Sjtëpinë e Bardhë në sytë e të gjithë botës, siç premtoi presidenti Trump.
Natyrisht, një propozim i tillë do të kishte edhe kundërshtues. Disa do të pyesin pse SHBA-ja duhet të rrezikojë kapitalin e saj politik duke u përpjekur të zgjidhë atë që ata e shohin si një problem europian. Por SHBA-ja ka në lojë edhe lëkurën e vte, pasi ka shpenzuar me miliarda dollarë në përpjekje për të stabilizuar Ballkanin pas luftërave të viteve 1990.
Është e vërtetë, siç do të argumentonin disa, që kuraja e burrave të shtetit do të duhej të tregohej si nga Serbia ashtu edhe nga Kosova, diçka që deri më tani ka munguar. Por presidenti Trump mund të ishte shumë bindës në këtë drejtim, sidomos në fushën e vet dhe mund të garantojë stimuj për të dy vendet.
Samiti mund të dështojë, por po sikur të rezultojë i suksesshëm? Kjo do të ishte një goditje të befasishme në politikën e jashtme dhe një sukses për trashëgiminë e administratës Trump, e ngjashme me marrëveshjen e paqes Egjipt-Izrael.
Ai mund të sjellë një paqe të qëndrueshme në Ballkan, diçka që shumica e kombeve do ta duartrokisnin (përveç ndoshta Rusisë).
Kjo do të lejojë që Serbia dhe Kosova të ecin përpara me qëllimet e tyre të integrimit në komunitetin më të madhe europian, me të gjitha avantazhet që do të sillte kjo gjë.
Dhe, më e rëndësishmja, kjo do t’u ofronte fëmijëve të të dy vendeve perspektivën e një të ardhmeje të ndritshme./Reporter.al/
Gjyqtari Dean B. Pineles është diplomuar në Brown University, Boston University Law School dhe Kennedy School of Government në Universitetin e Harvardit. Ai ka shërbyer si gjyqtar ndërkombëtar me EULEX-in nga viti 2011 deri në vitin 2013. Përveç se në Kosovë, ai ka eksperiencë në sundimin e ligjit në Rusi, Kazakistan dhe Gjeorgji.
