Kriza midis Indisë dhe Pakistanit, e nxitur nga sulmi dy javë më parë në Kashmir, është përshkallëzuar në konflikt të hapur. Nju Delhi ka nisur një operacion ushtarak të quajtur “Sindoor” dhe Islamabadi ka thënë se është gati t’i përgjigjet veprimeve të armikut të tij historik. Ky episod tani rrezikon të ringjallë një nga mosmarrëveshjet më të gjata dhe më të paqëndrueshme të Azisë Jugore midis dy vendeve të armatosura me armë bërthamore.
Çfarë ndodhi në orët e fundit
Natën ndërmjet të hënës dhe të martës, India kreu sulme ajrore ndaj të paktën 9 objektivave në 6 lokacione në të gjithë Pakistanin dhe Kashmirin pakistanez, duke goditur baza të dyshuara të grupeve ekstremiste si Jaish-e-Mohammed dhe Lashkar-e-Taiba, të cilat fajësohen për sulmin e 22 prillit.
Operacioni ushtarak u quajt “Sindoor”, në lidhje me pluhurin e kuq që mbajnë gratë hindu si simbol të martesës. Referenca nuk është e rastësishme, pasi sulmi kundër turistëve në Kashmirin Indian më 22 prill i pa hindutë si viktimat kryesore. Një sulm, përgjegjësia e të cilit iu atribuua menjëherë Pakistanit, i akuzuar nga India për mbështetje të organizatave terroriste.
Megjithatë, Islamabadi mohon se bombardimet e natës së kaluar kanë goditur infrastrukturën “terroriste” dhe në vend të kësaj raporton 26 civilë të vrarë dhe 46 të plagosur në sulmet të cilat goditën edhe vendet fetare, përfshirë vendet e adhurimit. Kryeministri pakistanez Mian Muhammad Shehbaz Sharif e quajti sulmin indian një “akt lufte”, duke autorizuar ushtrinë t’i përgjigjet zjarrit indian në përputhje me nenin 51 të Kartës së Kombeve të Bashkuara, i cili sanksionon të drejtën e shteteve për t’u mbrojtur në rast të një sulmi të armatosur. Të dyja palët vazhduan të shkëmbenin zjarr artilerie përgjatë Vijës së Kontrollit (LoC), zona kufitare de facto midis dy territoreve të kontestuara. Autoritetet indiane kanë urdhëruar evakuimin e zonave të konsideruara në rrezik në Kashmir, ndërsa Pakistani ka mbyllur hapësirën e tij ajrore për 48 orë.
Kashmiri, një territor i kontestuar prej dekadash
Rajoni i Kashmirit, në rrëzë të Himalajeve, është kontestuar midis Indisë dhe Pakistanit që nga themelimi i tij në vitin 1947. Të dy vendet e pretendojnë atë në tërësi, por secili kontrollon një pjesë të territorit, të ndarë nga një prej kufijve më të militarizuar në botë: Vija e Kontrollit (LoC), bazuar në një kufi të vendosur pas luftës së viteve 1947-48. Kina kontrollon një pjesë tjetër në lindje.
Nga makthi bërthamor te kontrolli i Kashmirit dhe ujit/
Rajoni i diskutueshëm
Mosmarrëveshja i ka rrënjët në ndarjen e Indisë postkoloniale në vitin 1947 – pasi ajo fitoi pavarësinë nga Britania – kur principatat e vogla gjysmë-autonome në nënkontinent duhej të vendosnin nëse do t’i bashkoheshin Indisë apo Pakistanit të sapoformuar. Sundimtari i Kashmirit, pavarësisht popullsisë së saj me shumicë myslimane, zgjodhi t’i bashkohej Indisë. Më 22 tetor 1947, shpërtheu lufta e parë midis dy vendeve për kontrollin e Kashmirit, i cili u aneksua menjëherë pas kësaj nga India. Vitin pasardhës, Kombet e Bashkuara miratuan një rezolutë që bënte thirrje për një referendum mbi vetëvendosjen për rajonin, por propozimi u refuzua nga Nju Delhi. Konflikti përfundoi më 1 janar 1949 me një armëpushim dhe krijimin e një Linje Kontrolli (LoC) prej 770 kilometrash, e cila e ndau Kashmirin në dy pjesë: 37 përqind nën administrimin pakistanez (Azad Kashmir) dhe 63 përqind nën kontrollin indian (Jammu dhe Kashmir). Pavarësisht marrëveshjes, India dhe Pakistani vazhdojnë të pretendojnë të gjithë rajonin deri më sot.
Kashmiri ka qenë gjithmonë një anomali në peizazhin indian: me një shumicë myslimane në një vend kryesisht hindu, ai ka gëzuar një “status të veçantë” të sanksionuar në Kushtetutën indiane që nga viti 1949, e cila i garantonte një shkallë të gjerë autonomie. Ky status u revokua në vitin 2019 nga qeveria nacionaliste e Kryeministrit Modi, e cila e ndau rajonin në dy territore të ndara: Jammu dhe Kashmir dhe Ladakh.
Revokimi i autonomisë u shoqërua me retorikë armiqësore ndaj pakicës myslimane dhe një centralizim të fortë të pushtetit në Nju Delhi. Për shembull, për herë të parë, të huajve iu lejua të blinin tokë në Kashmir, duke shkaktuar akuza se qeveria nacionaliste e udhëhequr nga Partia Bharatiya Janata (BJP) e Modit po kërkonte të shpronësonte tokën lokale dhe të ndryshonte demografinë kryesisht myslimane të rajonit. Në të kaluarën, statusi i veçantë i Kashmirit i pengonte jo-rezidentët të blinin tokë ose të merrnin vende pune dhe bursa studimi. Me ligjin e ri të vendbanimit, India ka zgjeruar kriteret e rezidencës, duke nxitur tensione në rajon. Në të njëjtën kohë, qeveria Modi i ka kushtuar shumë rëndësi promovimit të turizmit në Kashmir, duke e paraqitur atë si një shenjë të stabilitetit të sapogjetur.
Furnizimi me ujë i përdorur si armë ushtarake
Ekziston një çështje tjetër që nxit konfliktin midis dy vendeve. Pas sulmit të 22 prillit, India pezulloi një traktat për ndarjen e ujit dhe revokoi vizat për qytetarët pakistanezë, ndërsa reduktoi edhe stafin diplomatik pakistanez në Nju Delhi. Në përgjigje, Pakistani i quajti masat e Indisë “të papërgjegjshme”, duke revokuar vizat e indianëve, duke ndërprerë tregtinë dhe duke mbyllur hapësirën ajrore të saj për avionët indianë.
Vendimi për të pezulluar Traktatin e Ujërave të Indusit, i cili rregullon përdorimin e ujërave midis dy vendeve, është veçanërisht kritik. Marrëveshja e nënshkruar në vitin 1964 rregullon ndarjen e ujërave të lumit Indus, gjë që është themelore për Pakistanin: rreth 80 përqind e nevojave të tij për ujë varen nga ai pellg. Sipas burimeve indiane, qeveria fillimisht mbylli digat, përpara se t’i rihapte ato, duke shkaktuar përmbytje të mëdha në Kashmirin pakistanez.
Lufta sureale e ujit midis dy fuqive bërthamore
Varësia e madhe e bujqësisë së Pakistanit nga ujërat e sistemit të lumit Indus për ujitje e bën traktatin thelbësor për vendin. Islamabadi ka paralajmëruar se çdo përpjekje për të bllokuar ose devijuar rrjedhën e lumenjve do të konsiderohet një “akt lufte”. Pezullimi i traktatit mund ta përkeqësojë krizën e ujit në Pakistan, e cila tashmë është e pllakosur nga thatësira dhe reshjet e pakta të shiut.
Makthi Bërthamor
Pastaj është edhe spektri i armëve bërthamore. Konflikti i fundit i madh midis dy vendeve daton që nga viti 1999, me Luftën e Kargil, një përplasje e kufizuar krahasuar me luftërat e mëparshme. Edhe pse të dy vendet zotërojnë armë bërthamore, pikëpamja mbizotëruese është se kjo ka ndihmuar në vetpërmbajtje, në vend që të ushqejë, rrezikun e konfliktit në shkallë të gjerë në dekadat e fundit.
Alarmi është ende i lartë. Sipas të dhënave më të fundit nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqen në Stokholm (SIPRI), India ka rreth 172 koka bërthamore, pak përpara Pakistanit që ka 170. Të dy vendet janë të angazhuara në një program për modernizimin e forcave të tyre bërthamore. Rreziku i përshkallëzimit – sipas analistëve të cituar nga Associated Press – është “real dhe mund të rritet me shpejtësi”.
