Serbia do të mbajë zgjedhje të jashtëzakonshme parlamentare në 17 dhjetor, të dytat në më pak se dy vjet dhe të 14-at që nga futja e sistemeve shumëpartiake në vitet 1990.
Ata do të zgjedhin një parlament të ri – d.m.th një qeveri të re, një kuvend të ri krahinor në Vojvodinë, si dhe autoritete në dhjetëra komuna dhe qytete.
Edhe pse Aleksandar Vuçiq, si president i Serbisë, dhe Partia e tij Progresive Serbe (SNS), së bashku me partnerët e tyre të koalicionit, kanë një shumicë të qëndrueshme në Parlamentin serb dhe në shumë komuna, ata megjithatë kanë vendosur të shpallin zgjedhje të jashtëzakonshme.
Memorandumi shpjegues i propozimit për shpalljen e zgjedhjeve shpalli se ato mund të “sigurojnë një shkallë më të lartë të demokracisë, të zvogëlojnë tensionet midis opsioneve kundërshtare në shoqëri, të refuzojnë ekskluzivitetin dhe gjuhën e urrejtjes, dhe të kërkojnë të drejtën për të shprehur lirshëm mendimet dhe pikëpamjet për disa çështje politike, ekonomike dhe çështje të tjera dhe afirmimi i mëtejshëm i vlerave evropiane”.
Kujtojmë se pas dy sulmeve masive në maj, protesta të mëdha të opozitës po zhvillohen prej gjysmë viti me sloganin “Serbia kundër dhunës” dhe se opozita ka bërë thirrje për zgjedhje.
Qëndrimi i opozitës është se shkaku i këtyre ngjarjeve tragjike është klima e urrejtjes së përhapur nga televizionet kryesore shtetërore. Fillimisht opozita kërkoi zëvendësimin e lidershipit televiziv dhe vetëm më pas thirrjen për zgjedhje të reja, por Vuçiq vendosi të bëjë të kundërtën dhe taktikisht manovron opozitën.
Vlerësimet janë se zgjedhjet e reja vështirë se do të forcojnë praninë e Vuçiqit në Parlament dhe se ai me siguri nuk do të fitojë më shumicën.
Aleanca me Sheshelin
Mbi të gjitha, ka një probabilitet të lartë që koalicioni pro-qeveritar të humbasë Beogradin, ku opozita properëndimore po fiton terren.
Në kryeqytetin Beograd, autoritetet serbe kanë një shans të mirë për të humbur kontrollin, ku ndjenja e opozitës është e përhapur.
Aktualisht, vlerësimi i miratimit të SNP-së në Beograd mezi kalon 30%, ndërsa ai i socialistëve është rreth 7%.
Për të parandaluar një fitore të opozitës në kryeqytet, Vuçiq u detyrua të ndërmerrte një hap që deri tani e ka shmangur me kujdes – Partia Progresive Serbe (SNS), së bashku me Partinë Radikale Serbe (SRS) të Vojislav Sheshel-it, do të dalin në zgjedhjet në Beograd dhe disa komuna të tjera.
Kujtojmë se Sheshel u dënua me dhjetë vjet burg në Hagë në vitin 2018 për nxitje të persekutimit, dëbimit dhe zhvendosjes së detyruar, zhvendosjen e detyruar të kroatëve në fshatin Hrtkovci të Vojvodinës në vitin 1992.
Aleanca Vuçiq – Sheshel shihet në Beograd si një “plan biznesi”
Zoran Stojiljkoviq, profesor në Fakultetin e Shkencave Politike të Beogradit, sheh koalicionin e shpallur të progresistëve dhe radikalëve në zgjedhjet lokale të dhjetorit.
“Nëse ju kujtohen zgjedhjet e mëparshme, nga njëra zgjedhje në tjetrën, Vuçiq fitoi duke zgjeruar koalicionin, pra duke u bashkuar, në të cilin dikush fle si opozitë dhe zgjohet si pjesë e strukturës qeverisëse”, thotë Stojiljkoviq.
Sipas tij, ky lloj bashkëpunimi vendoset për të ruajtur pozitën dhe për të shmangur humbjen e votave.
“Nëse vlerësoni se zgjedhjet do të jenë të pasigurta, atëherë radikalët që bien nën regjistrimin e popullsisë do t’ju dëmtojnë, por tetë deri në dhjetë mijë vota të tyre mund t’ju ndihmojnë disi në një ngërç. Pra, kjo është strategjia e përgjithshme, e cila duhet të fillojë nga pragun elektoral dhe sigurohuni që askush të mos bjerë nën atë prag prej tre për qind, sepse kjo mund të jetë vendimtare”, thotë Stojiljkoviq.
“Dallimet tona janë në nivelin republikan dhe atje do të kemi lista të ndara dhe do të shkojmë në zgjedhje veçmas,” tha Sheshel më 1 nëntor.
Edhe pse presidenti serb u tha gazetarëve se nuk kishte mundësi që Partia Progresive Serbe (SNS) të formonte një qeveri me radikalët, të cilët janë ashpër kundër integrimit evropian të Serbisë dhe në favor të bashkëpunimit të ngushtë me Federatën Ruse, lideri i radikalëve i tha TV Happy se Partia Radikale Serbe (SRS) ishte gati të hynte në qeveri “nëse nevojitet një koalicion më i gjerë në nivel republikan, nëse progresistët nuk mund të formojnë një qeveri vetë ose së bashku me socialistët”.
Më vonë gjatë ditës, Vuçiq foli gjithashtu, duke thënë se Partia Progresive Serbe (SNS) nuk do të “formojë qeveri” me Partinë Radikale Serbe (SRS) për shkak të “ndryshimeve në programe”.
“Ne mendojmë se Serbia duhet të mbrojë rrugën e saj evropiane dhe marrëdhëniet e saj tradicionale me Rusinë dhe Kinën”, u tha Vuçiq gazetarëve më 1 nëntor.
Marrëveshja për Kosovën shtyhet për gjashtë muaj
Në të njëjtën kohë, zgjedhjet u japin autoriteteve serbe një justifikim për të shtyrë negociatat me Perëndimin për një kompromis me Kosovën dhe sanksione kundër Rusisë.
“Po jetojmë në kohë të vështira për të gjithë botën, në kohë sfidash globale, luftërash e konfliktesh, në kohë kur të gjithë duhet të jemi të bashkuar në luftën për ruajtjen e interesave jetike kombëtare dhe shtetërore, në kohë kur do të përballemi me shumë presione. Për shkak të marrëdhënieve me Kosovën dhe problemeve të tjera rajonale dhe globale”, ka shpjeguar Vuçiq në fjalimin e tij nevojën për zgjedhje të reja.
Ai shtoi se është e rëndësishme për Serbinë të ruajë paqen, stabilitetin dhe kohezionin e brendshëm dhe kjo fushatë, tha ai, është një mundësi për të gjithë pjesëmarrësit që të paraqesin politika dhe programe të ndryshme në mënyrë të civilizuar, të cilat në asnjë moment nuk do të rrezikojnë kombëtaren tonë jetësore. interesat.
Zgjedhjet e mëparshme parlamentare në Serbi u mbajtën një vit e gjysmë më parë, në prill 2022. Si rezultat i këtyre zgjedhjeve, Partia Progresive Serbe (SNS) e Vuçiqit mbeti pa shumicë dhe u detyrua të krijojë një koalicion me aleatët e saj tradicionalë. Partia Socialiste e Serbisë (SPS).
Megjithatë, për gjashtë muaj pas këtyre zgjedhjeve, nuk ishte e mundur të formohej një qeveri e plotë – kjo u bë vetëm në fund të vitit të kaluar.
Por kishte një shpjegim për vonesën – ndryshe nga një qeveri teknike me të drejta të plota, një qeveri e plotë nuk ka të drejtë të vendosë për vendosjen e sanksioneve kundër Rusisë, as të negociojë një kompromis me Kosovën, të cilën Serbia ende e konsideron si pjesë të saj. territori.
Prandaj, autoriteteve serbe, falë koalicionit të kahershëm, iu është dhënë një afat i konsiderueshëm, i cili u ka mundësuar atyre që në të ardhmen të mos vendosin sanksione kundër Federatës Ruse, por edhe të mos bëjnë asnjë lëshim ndaj Kosovës.
Dëshira për të përsëritur këtë manovër është një nga arsyet për këto zgjedhje të reja të jashtëzakonshme – Vuçiq ende beson se Perëndimi do të ngopet me luftën në Ukrainë dhe do të shkojë në negociata për paqe. Kjo do të thotë se ekziston mundësia e shtyrjes dhe mos vendosjes së sanksioneve ndaj Rusisë, për të mos prishur marrëdhëniet me Kremlinin.
Falë zgjedhjeve të jashtëzakonshme, autoritetet serbe kanë mundësinë që çështjet e pakëndshme t’i shtyjnë deri në mesin e vitit të ardhshëm.
Megjithatë, tashmë është e mundur të thuhet me një shkallë të lartë sigurie se partia e Vuçiqit nuk do të ketë sukses në forcimin e pranisë së saj në Parlament. Edhe pse në pamje të parë nuk ka shumë rrezik për qeverinë Vuçiq, sepse ajo mund të llogarisë gjithmonë në vazhdimin e aleancës me socialistët.
Natyrisht, një aleancë e tillë ka disa të meta – Partia Socialiste ka një reputacion se është më pro-ruse sesa Partia Progresive Serbe (SNS).
Pavarësisht se Partia Progresive Serbe (SNS) dhe Partia Radikale Serbe (SRS) dolën ndaras në zgjedhjet parlamentare, aleanca në zgjedhjet lokale tregon pasigurinë e Vuçiqit për fitoren dhe rrezikun që radikalët prorusë dhe antiperëndimorë ( shumë më radikale se socialistët) do të fillojnë të ndikojnë në qeverinë qendrore.
Ky është një skenar që Vuçiq e ka shmangur me kujdes sepse do t’i jepte fund politikës së tij të ekuilibrit midis Perëndimit dhe Rusisë.
Që nga fillimi i pushtimit në shkallë të gjerë të Ukrainës nga Rusia, Vuçiq ka ndjekur një politikë thelbi i së cilës është shumë i thjeshtë – të vonojë vendosjen e sanksioneve kundër Rusisë, duke ruajtur marrëdhëniet me BE-në dhe SHBA-në.
Vuçiq u takua me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky dhe foli për konstruktivitetin e marrëdhënieve me Ukrainën, të gjitha me synimin për të lehtësuar presionin perëndimor për t’iu bashkuar sanksioneve.
Në të njëjtën kohë, presidenti serb i premton Putinit se nuk do të pajtohet me sanksione, duke e pozicionuar kështu vendin e tij si një mik besnik të Federatës Ruse.
Ka kritika dhe thirrje për sanksione kundër Serbisë në Perëndim. Ato janë intensifikuar sidomos pas përpjekjeve të dështuara të politikanëve të afërt me Vuçiqin për të organizuar “protesta të armatosura” në veri të Kosovës.
Dhe brenda vendit, një opozitë properëndimore është forcuar, duke ndjekur një rrugë reale, jo të rreme, drejt anëtarësimit në BE.
Nipi i Sllobodan Millosheviçit është në listën e Partisë Socialiste të Serbisë (SPS).
Më 4 nëntor, Komisioni Republikan i Zgjedhjeve shpalli listën zgjedhore “Ivica Daçiq Kryeministër i Serbisë” dhe listën komunale “Ivica Daçiq Kryeministër – Kryetar i Komunës Toma Filla” për pjesëmarrje në zgjedhjet e ardhshme të 17 dhjetorit.
Kryesuesi i listës së mbledhur rreth Partisë Socialiste të Serbisë (SPS) për zgjedhjet parlamentare është Ivica Daçiq, i ndjekur nga Dragan Markoviq Palma, kreu i Serbisë së Bashkuar dhe Marko Millosheviq, nipi i ish-liderit të Partisë Socialiste të Serbisë (SPS) dhe ish-presidentit Slobodan Millosheviq, Marko.
Ripërcaktimi i marrëdhënieve me BE-në
Për të zëvendësuar këtë qeveri është e nevojshme që opozita të bashkëpunojë pas zgjedhjeve, thotë kryetari i Nova DSS, Miloš Jovanoviq, ndërsa lideri i lëvizjes Dveri, Boshko Obradoviq vëren se Dveri do të hiqte dorë nga vetja nëse do të ishte pjesë e republikanit. qeveri që pranon ultimatumet perëndimore.
Në një intervistë për serialin Kvaka 23 të agjencisë së lajmeve FoNet, Obradoviq dhe Jovanoviq japin përgjigje të ndryshme në pyetjen se pse dy partitë e djathta nuk shkojnë së bashku në zgjedhje.
Jovanoviq shpjegoi se partnerët e tyre nuk ishin të gatshëm të angazhoheshin për bashkëpunim paszgjedhor me pjesën tjetër të opozitës, ndërsa Obradoviq pretendon se kolegët nga koalicioni NADA thanë se sipas hulumtimit të tyre, krahu i djathtë merr më shumë vota nëse shkon në dy kolona.
Në një farë mënyre, kjo ka qenë e vërtetë, por Obradoviqi është absolutisht i bindur se kjo do të jetë një kolonë elektorale, d.m.th. patriotike, sepse “ne jemi absolutisht të bashkuar në qëndrimin tonë për të refuzuar menjëherë dhe plotësisht ultimatumin franko-gjerman”.
Ai gjithashtu thekson se është i gatshëm të punojë edhe me partitë e tjera opozitare, por se politikën e tij do ta prezantojë në negociata.
Nga ana tjetër, Jovanoviq, në një intervistë për Tamara Skrozën, bën me dije se është matematikisht e pamundur ndryshimi i qeverisë pa pjesëmarrjen e opozitës dhe se ndryshimi i qeverisë është prioriteti i tij.
Ai beson se Vuçiq i ka kthyer disa njerëz në lecka dhe jovertebrore dhe se problemi tani është se ai dëshiron ta kthejë tërë kombin në lecka.
“Unë i kuptoj autostradat dhe standardin, por kur gjithçka kthehet në një histori për ekonominë dhe standardin, pavarësisht nga sakrificat që kemi bërë për të krijuar këtë vend, pavarësisht nga angazhimi i Kosovës, pavarësisht nga nderi dhe ndershmëria, atëherë bëhet vërtet një gjë shumë, shumë negative”, beson Jovanoviq.
Për njeriun ka rëndësi edhe shpirti, nderi, krijimtaria dhe arti, theksoi ai, duke paralajmëruar se pas Aleksandër Vuçiqit do të jetë i vetmi, sepse çdo gjë që bën është katastrofike për kombin.
Beogradi është i rëndësishëm për opozitën dhe do të ishte e tmerrshme nëse ai “bie”, tha Jovanoviq, i cili është i vetëdijshëm se Vuçiq ka burime të pashtershme financiare në dispozicion.
Prandaj ai parashikon që pas zgjedhjeve të ketë ryshfet të popullit, goditje të mëdha për të gjitha partitë dhe gjithçka për të refuzuar “propozimin franko-gjerman”.
Vuk Jeremiq, kryetar i Partisë Popullore, vlerësoi se partia do të kishte bashkëpunuar me koalicionin opozitar “Serbia kundër dhunës” nëse nuk do të ishin të rëndësishme dallimet e tyre ideologjike dhe programore.
“Qeveria që do të formohet pas zgjedhjeve do të duhet të ndalojë minierat e litiumit, të ndalojë huamarrjen e tepërt jashtë vendit dhe të refuzojë propozimin franko-gjerman. Përndryshe, Partia Popullore nuk do të marrë pjesë në këtë qeveri”, tha Jeremiq në TV Prva.
Ai e konsideroi të nevojshme ripërcaktimin e marrëdhënieve me BE-në, refuzimin e propozimit evropian për Kosovën dhe refuzimin e anëtarësimit në BE me çmimin e njohjes së pavarësisë së Kosovës.
Ajo që është e rëndësishme për ne janë marrëdhëniet ekonomike me BE-në. Pra, Partia Popullore ofron anëtarësim në Zonën Ekonomike Evropiane në vend të anëtarësimit në BE”, tha Jeremiq.
Jeremiq njoftoi prezantimin e kandidatit të Partisë Popullore për kryetar bashkie të Beogradit javën e ardhshme.
Serbia e madhe
Rreth dhjetë ditë para shpalljes së koalicionit me radikalët, Vuçiq njoftoi se do të paraqitej në mitingje parazgjedhore me ish-presidentin e Partisë Progresive Serbe (SNS) dhe ish-kreun e shtetit Tomislav Nikoliq.
“Kësaj radhe do të punojmë së bashku për të mbështetur Partinë Progresive Serbe (SNS)”, tha Vuçiq më 21 tetor në Shabac në një festë për shënimin e 15 vjetorit të partisë së cilës ai ishte deri vonë lider.
Pikërisht me Nikoliqin dhe Sheshelin, Aleksandar Vuçiq filloi karrierën e tij politike tre dekada më parë.
Partia Radikale Serbe u themelua nga Vojislav Sheshel dhe zëvendësi i tij për një kohë të gjatë Tomislav Nikoliq në fillim të vitit 1991 në agimin e luftërave në Kroaci dhe BeH, dhe iu bashkua dy vjet më vonë nga Aleksandar Vuçiq.
Partia e pozicionoi veten si ultra-nacionaliste dhe çetnike, dhe shtylla kurrizore e ideologjisë së saj ishte ideja e një “Serbie të Madhe”, duke përfshirë territoret e Malit të Zi të sotëm, Bosnjë dhe Hercegovinës, Maqedonisë së Veriut dhe një pjesë të Kroacisë.
Gjatë luftërave në ish-Republikën Socialiste Federative të Jugosllavisë (RSFJ), Vuçiq dhe Nikoliç padiskutim ndoqën ideologjinë e Sheshelit për “Serbinë e Madhe”, e cila, përveç zgjerimit territorial, përfshinte edhe organizimin e formacioneve paraushtarake dhe përhapjen e urrejtjes kundër Kroatëve, Boshnjakëve dhe Shqiptarëve dhe të gjithë të tjerët që gjoja ishin kërcënim për “interesin kombëtar serb”.
Pavarësisht se kritikuan regjimin e Sllobodan Millosheviçit në atë kohë, radikalët hynë në një “qeveri të unitetit kombëtar” me socialistët në vitin 1998. Sheshel dhe Nikoliq u emëruan zëvendëskryeministra, ndërsa Vuçiq u bë Ministër i Informacionit.
Qeveria zgjati deri në ndryshimet e 5 tetorit në vitin 2000, kur demonstratat masive përmbysën regjimin e Millosheviqit.
Tre vjet më vonë, presidenti radikal Vojislav Sheshel shkoi vullnetarisht në Hagë, ku u padit nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë për krime lufte gjatë luftërave në Kroaci dhe BeH.
Disa muaj para largimit të tij, në një intervistë për TV BK, ai tha fjalë të bukura për sekretarin e përgjithshëm të partisë së tij të atëhershme:
“Sa i përket Aleksandar Vuçiqit, besnikëria e tij ndaj partisë nuk është vënë kurrë në pikëpyetje, mendoj se ai do të jetë një anëtar besnik, i përkushtuar, punëtor i partisë”, tha Sheshelj.
Vuçiq kishte fjalë të bukura për të thënë edhe për liderin e partisë.
“Ai na krijoi, ai është dikush me të cilin u bëmë diçka… Ai është sigurisht një nga liderët serbë që historia do ta studiojë si hero i kombit serb”, tha Vuçiq në një intervistë për të përjavshmen “Evropljanin” në tetor 2005.
Një ndarje radikalësh dhe fjalësh të rënda
Por në shtator të vitit 2008, pas 17 vjetësh, Tomislav Nikoliq u largua nga radikalët dhe, së bashku me dhjetë deputetë të tjerë të Partisë Radikale Serbe (SRS), themeluan një klub të ri parlamentar, “Napred Srbijo” (Serbia përpara), dhe një muaj më vonë regjistroi atë serb. Partia Progresive (SNS).
Aleksandar Vuçiq, i cili në parim kundërshton ideologjinë radikale të Serbisë së Madhe dhe pranon integrimin evropian të Serbisë, i bashkohet partisë së re.
Nga paraburgimi i gjykatës së Hagës, Shesheli sulmon ashpër ish-kolegët e partisë me të cilët ka pasur marrëdhënie të ngushta ndër vite. Ai i akuzoi ata si tradhtarë që ia kthyen shpinën partisë pasi morën para nga perëndimi.
Mendimin e tij për ish-kolegët e tij ai e ka përjetësuar në disa libra: “Denoncuesi i Hagës Tomislav Nikoliq”, “Zëdhënësi i partisë së hajdutëve Aleksandar Vuçiq” dhe “Baroni serb Munchausen Aleksandar Vuçiq” janë disa nga titujt.
Duke komentuar njoftimin e Sheshel në vitin 2009 se ai po shkruante një libër për të, Aleksandar Vuçiq tha për të përditshmen Politika: “Do të kishte qenë shumë më mirë nëse Sheshel do të heshtte! Do të kishte mjaftuar që ai të thoshte dy fjali dhe ne do të kishim e pashë të tërheqë të gjithë librat e botës”.
Një vit më vonë, Vuçiq tha në një konferencë për shtyp se Sheshel ishte “një frikë dhe dridhje vetëm për shkak të paskrupulltisë së tij, asgjë tjetër”.
“Një problem me Aleksandar Vuçiqin është se unë nuk kam fare frikë prej tij dhe e di se ai është një mi i vogël”, shtoi Vuçiq në korrik 2010.
Por tre vjet më vonë, në një intervistë për “Nedeljnik”, Vuçiq i zbuti deklaratat e tij. Ai tha se kishte “respekt” për familjen e Sheshel dhe se ai mendonte të njëjtën gjë për aktakuzën e gjykatës kundër Sheshel si kur ai ishte anëtar i Partisë Radikale Serbe (SRS).
“Por unë mendoj se politika jonë është e ndryshme. Nuk kam asgjë të keqe për të thënë për të. Politika ime po e çon Serbinë në të ardhmen dhe unë nuk mendoj për politikat e të tjerëve”, tha Vuçiq më 11 tetor 2013.
Kthimi në Serbi
Në nëntor 2014, pas 11 vitesh në paraburgim, Vojislav Sheshel u lirua nga gjykata e Hagës për të pritur gjykimin e shkallës së parë.
Ai kthehet në Serbi, ku dy ish-shokët e tij kanë qeverisur për dy vjet: Tomislav Nikoliq është president i vendit dhe Aleksandar Vuçiq është kryeministër.
Në avionin e kthyer nga Haga, Sheshel u tha mediave se nuk do të bashkëpunonte me autoritetet, por do të luftonte kundër tyre.
“Serbia duhet të heqë qafe këtë qeveri, të sjellë në pushtet Partinë Radikale Serbe (SRS), të heqë dorë nga kjo rrugë evropiane, të bëjë aleancë me Rusinë dhe patjetër do të jetë më mirë”, tha Sheshel.
Në një konferencë për media në Beograd në nëntor 2014, ai njoftoi “një mobilizim të madh të anëtarësimit tonë dhe të gjithë patriotëve serbë” për t’iu kundërvënë politikave pro-evropiane të qeverisë serbe të atëhershme të udhëhequr nga Aleksandar Vuçiq.
“Nuk ka manipulues më të mirë mediatik në skenën politike serbe dhe nuk ka gjasa të ketë një të tillë të lindur së shpejti”, tha Sheshelj për ish-liderin e partisë së tij në një intervistë me NIN në mars 2014.
Ndërkohë, lideri i radikalëve ka zbutur ndjeshëm kritikat ndaj Aleksandar Vuçiqit, i cili fitoi dy mandate presidenciale pas postit të kryeministrit. Sheshelj është bërë gati i përditshëm mysafir në televizionet private të afërta me regjimin e Vuçiqit.
“Për Kosovën, presidenti i vendit Aleksandar Vuçiq është jashtëzakonisht i qartë dhe kjo është arsyeja pse ai ka mbështetjen tonë”, tha Sheshel në një intervistë të ftuar në Televizionin Prva në prill 2023.
Një vit më parë, Partia Radikale Serbe e Sheshelj-it mbështeti Vuçiqin në zgjedhjet presidenciale të mbajtura në prill 2022./The Geopost
