Ndërsa 27 udhëheqësit e BE-së mblidhen në Bruksel, ata janë të vetëdijshëm se rendi i sigurisë i vendosur pas vitit 1945 – i cili mbështetet në mbrojtjen e Shteteve të Bashkuara – mund të shembet në çdo moment.
Që nga kthimi i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, liderët evropianë kanë folur shpesh për sovranitetin dhe mbrojtjen. Megjithatë, sipas zyrtarëve të qeverisë evropiane që i thanë Politico-s, tani është koha për t’i kthyer fjalët në veprim – edhe pse disa tashmë kanë frikë se gjërat mund të shkojnë keq.
Ndërsa presidenti francez Emmanuel Macron paralajmëron nevojën për një “zgjim të jashtëzakonshëm” dhe kancelari gjerman Friedrich Merz deklaron në mënyrë dramatike se “Evropa është pesë minuta deri në mesnatë”, shumë afër këtyre diskutimeve kanë frikë se ngjarjet po zhvillohen më shpejt sesa mund të përballojnë.
“Një skenar makthi do të ishte që SHBA të arrinte një marrëveshje së shpejti që pranon shumicën e kërkesave të Rusisë dhe më pas t’i thotë Ukrainës dhe Evropës ta pranojnë ose ta refuzojnë atë,” paralajmëron Malcolm Chalmers, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Institutit Mbretëror të Studimeve të Mbrojtjes në Londër.
Shqetësimet për Orbanin
Dhe frika nuk kufizohet vetëm në Shtetet e Bashkuara. Disa janë gjithashtu të shqetësuar për aleatët e tyre. Megjithëse samiti i së enjtes u mblodh urgjentisht – vetëm disa ditë pas takimeve jozyrtare në Paris dhe Londër – duke sugjeruar një dëshirë për të gjetur një zgjidhje, diplomatët tashmë janë të kujdesshëm ndaj mundësisë që liderët pro-rusë, të udhëhequr nga kryeministri hungarez Viktor Orbán, mund të përpiqen të minojnë marrëveshjen.
Numri i madh i temave dhe mungesa e dukshme e unitetit do të thotë se samiti mund të zhvillohet në drejtime të ndryshme. Udhëheqësit do të diskutojnë se si të ridrejtojnë shpejt burimet për të forcuar ushtritë kombëtare, duke kërkuar gjithashtu të sigurojnë mbështetje për Ukrainën – për shembull, duke riafirmuar rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE. Ata gjithashtu do të përpiqen të dënojnë më tej regjimin e Vladimir Putin, ndoshta duke shpallur një raund të ri sanksionesh.
Me pak fjalë – ata kanë një detyrë të vështirë përpara tyre.
Plani i von der Leyen
Një nga temat kryesore të samitit do të jetë plani që von der Leyen shpalli të martën – një paketë prej 800 miliardë eurosh për shpenzime shtesë të mbrojtjes në vitet e ardhshme. Pjesa më konkrete e planit parashikon që BE-ja të marrë hua prej 150 miliardë eurosh, të cilat më pas do t’u jepeshin vendeve anëtare për të blerë pajisje kryesore ushtarake – duke përfshirë mbrojtjen ajrore dhe raketore, sistemet e artilerisë, raketat, municionet, dronët dhe teknologji të tjera.
Për më tepër, Komisioni propozon lehtësimin e rregullave fiskale të BE-së për të lejuar vendet të rrisin shpenzimet ushtarake. Sipas von der Leyen, rritja e shpenzimeve të mbrojtjes në një nivel të barabartë me 1.5% të PBB-së gjatë katër viteve do të nënkuptonte një investim shtesë prej 650 miliardë eurosh në mbrojtje.
Edhe pse ky plan ka kohë që është duke u punuar, burimet e BE-së pohojnë se konferenca për shtyp e von der Leyen të martën ishte në fakt një përgjigje ndaj vendimit të SHBA-së për tërheqjen e ndihmës për Ukrainën. Banka Evropiane e Investimeve ka propozuar gjithashtu ndryshime në rregullat e saj për ta bërë më të lehtë financimin e projekteve të mbrojtjes. Diplomatët janë ende duke analizuar detajet e propozimit, por shumica e konsiderojnë atë një hap të parë në drejtimin e duhur.
“Von der Leyen po përpiqet të kapë iniciativën,” tha një ministër francez, i cili, si të tjerët të cituar këtu, foli në kushte anonimiteti. Pyetja e vetme është nëse aparati burokratik i BE-së do ta ndjekë shembullin.
Orban bllokon sërish ndihmën për Ukrainën
Tashmë ka diskutime të nxehta për dërgimin e ndihmës ushtarake shtesë në Ukrainë. Deklarata përfundimtare e samitit pritej të përfshinte një plan, të paraqitur muajin e kaluar nga shefja e politikës së jashtme evropiane, Kaja Kallas, që do të shihte të paktën 1.5 milionë fishekë artilerie të dorëzuara në Ukrainë këtë vit, si dhe sisteme të mbrojtjes ajrore, raketa dhe dronë.
Edhe pse një deklaratë zyrtare nuk do të dalë para përfundimit të samitit, një draft i qarkulluar mes diplomatëve të martën në mbrëmje dhe i parë nga Politico, u bën thirrje ministrave të gjejnë një mënyrë për të siguruar vazhdimin e dërgesave të armëve. Megjithatë, Hungaria e ka bërë tashmë të qartë se kundërshton planin. Projekt teksti thekson se BE-ja “do të vazhdojë t’i ofrojë Ukrainës ndihmë financiare të rregullt dhe të parashikueshme”.
Në vitin 2025, BE planifikon t’i sigurojë Ukrainës 30.6 miliardë euro, duke përfshirë 12.5 miliardë nga Lehtësia e Ukrainës dhe 18 miliardë nga kreditë e G7 nën të ashtuquajturën “Epoka e iniciativës”. Financime shtesë mund të vijnë nga plani i Evropës për Mbrapshtimin Evropian, të cilin von der Leyen e prezantoi të martën.
Ndërsa liderët evropianë debatojnë për hapat që do të ndërmarrin, mesazhet e vendosmërisë po vijnë nga Ukraina. “Shumë e dhimbshme, por jo fatale”, tha një zyrtar i lartë ukrainas për POLITICO. “Kjo do të shkaktojë viktima të panevojshme dhe humbje territori, por nuk do të çojë në humbjen tonë.” /Vijesti
